Bài viết được thực hiện bởi Batshop, vui lòng ghi rõ nguồn khi share 

Nãy viết bài về pedal tự nhiên nhắc tới con Cannondale Lefty, thế là kỉ niệm xưa bỗng ùa về, Cái thuở ban đầu ngây ngô đi mua xe méo biết cm gì cả, mình cứ thấy xe gì độc lạ là mua, kì đó tự nhiên thấy có người rao con Cannondale Lefty xe quái gì phuộc có 1 bên, thế là hâm hở vác tiền đi mua về

Đây là mình với em nó, nhìn phèn vãi cả ra, thôi thì lúc đó mới chơi xe đạp được mấy tháng mà

Kì đó mới mua xe dc như 1 2 tháng là xách xe đạp ra tới Nha Trang luôn và ko hề biết 1 tí gì kể cã chuyện đem theo ruột và bơm và đồ vá xe, mà mình toàn đi đường ven biển vắng hoe nữa chứ. May sao ko bể bánh dọc đường

Hiện giờ em nó vẫn đang nằm trong kho như là 1 kỉ niệm đẹp về thời mới chơi xe đạp.

Sau khi nhớ đến em nó, mình dạo 1 vòng trên web thì thấy Cannondale vẫn tiếp tục phát triển dòng Lefty, bản mới nhất hiện nay là Lefty Ocho ( tên gì nghe óc chóa vl ), nên mình sẽ viết 1 bài về dòng phuộc Lefty với lịch sử ra đời, cũng như các công nghệ và ưu - nhược điểm của dòng phuộc này

I. Cannondale Lefty là gì ?

- Lefty - Left - Bên trái , đúng như tên gọi của nó, cây phuộc này chỉ có 1 bên trái. Hồi còn chạy con Cannondale Lefty thì xe mình hay bị gọi là xe thương binh, hoặc là quỷ 1 giò :( . Lúc đó Lefty vẫn còn khá ít người đi ở VN ( giờ cũng vậy ) nên khi đạp thì dc nhìu sự chú ý ( oai như cóc ) kiểu : trời ơi, xe gãy 1 phuộc mà nó cũng chạy, tội quá , nổ số tk đi anh ck cho mấy củ mà mua phuộc mới nè

Lefty là 1 thương hiệu và là 1 công nghệ phuộc nhún độc quyền của Cannondale - 1 hãng xe Canada. Trước đây Cannondale có phân phối chính thức tại VN ( Con xe đầu tiên mình mua là Cannondale Trail 5 , con thứ 2 là Cannondale Lefty ) nhưng hiện giờ đã ngừng phân phối rồi ( chắc do ko cạnh tranh dc với Giant và Trek )

II. Lịch sử ra đời của Lefty :

Đầu tiên, chúng ta hãy trở về những năm đầu của thập niên 1990, chính xác là năm 1994, khi Cannondale ra mắt chuẩn phuộc nhún gọi là HeadShock

Đây là cây phuộc HeadShok, như các bạn thấy, nó nhún ở ngoay chỗ cổ phuộc, chứ ko được nhún 2 bên như những cây phuộc bây giờ. Những cây phuộc Headshok này có hành trình chỉ 50mm. Ưu điểm của loại phuộc này, đó là nó cứng cáp và xuống đều hơn những loại phuộc xài nhún 2 bên khi đó ( khi đó công nghệ phuộc nhún vẫn chưa phát triển như bây giờ, và những cây phuộc nhún 2 bên nó hay bị hiện tượng là nhún ko đều 2 bên )

Đây là cấu tạo bên trong của loại phuộc HeadShok, nó là tiền thân của cây phuộc Lefty sau này

Thay vì sử dụng lò xo như những loại phuộc 2 nhún khi đó, Cannondale sử dụng 1 công nghệ gọi là vòng bi kim ( Needle Bearing ) Cây phuộc Headshock sẽ di chuyển ( trượt lên trượt xuống ) với 4 vòng bi kim được cố định giữa ống trong và ống ngoài của phuộc . Nguyên lý này vẫn được áp dụng trên các cây phuộc Lefty hiện đại, dĩ nhiên là đã được nâng cấp về hành trình, độ mượt, độ cứng vvvv

Công nghệ Needle Bearing hoạt động hiệu quả trên HeadShok và được Cannondale áp dụng cho các dòng phuộc DownHill của hãng từ năm 1996, trong đó có cây phuộc Moto DH trên chiếc Fulcrum huyền thoại với hành trình từ 100-120mm

Cannondale Fulcrum, chiếc downhill huyền thoại của Cannondale

Các kỹ sư của Cannondale bắt đầu nghiên cứu để đem dòng phuộc sử dụng công nghệ Needle Bearing xuống các dòng xe phổ thông hơn như XC và Trail. Nhưng khuyết điểm của Needle Bearing là nó quá nặng, do đó họ đã quyết định rất đơn giản và dễ hiểu, là cắt đôi cây phuộc ra, bỏ luôn 1 bên cho nhẹ, thế là Lefty đã ra đời vào năm 1999

Với hơn 20 năm phát triển, Lefty đã có nhiều dòng sản phẩm, trong đó phổ biến là Lefty Max với hành trình 100-120mm ( Con Lefty mình có là loại này ) và Super Max với hành trình 130-160mm . Ngoài ra còn có Lefty Olaf  dành cho xe bánh béo, và Lefty Olive dành cho xe gravel ( ra mắt năm 2015 ) với hành trình 30mm

Cannondale Lefty Olive dành cho Gravel Bike

Dòng mới nhất của Cannondale Lefty hiện nay là Cannodale Lefty Ocho, là dòng dành cho CrossCountry với hành trình 100-120mm. Cải tiến lớn nhất của nó là cổ phuộc đã sử dụng chuẩn tapred thông dụng và có thể gắn được trên bất kì sườn nào ( Con Lefty Max của mình phải dùng sườn / chén cổ của Cannondale mới gắn dc, ko đem qua xe khác gắn dc )

Giá của Ocho , nhìn giá thôi ngậm ngùi chia tay

Hiện dòng Lefty cho Gravel của Cannondale đời sau cũng đã sử dụng chuẩn cổ tapered thông dụng

Vậy Cannondale Lefty có hoạt động hiệu quả ko, hay là nó chỉ để cho đẹp và khác người, câu trả lời là có. Nhiều tay đua MTB đã dành giải vô địch với Cannondale Lefty trên chiếc xe của mình

Vô địch giải đua Brazin, Henrique Avancini với Lefty Ocho, Henrique Avancini  cũng vô địch giải XCO và XCC trong giải 2020 UCI Mountain Bike World Cup. ngoài ra còn có tay đua người ý Marco Fontana đoạt huy chương đồng London Olympics 2012. 

III. Công nghệ của Lefty

Cấu tạo của 1 cây phuộc Lefty, theo PDF về Lefty của Cannondale, các bạn có thể tải về tại đây : https://www.pedrosbikeshop.ch/image/data/media/headshok_gabeln/CANN_LEFTY15.pdf

Công nghệ nhún trên Lefty vẫn dựa vào công nghệ Needle Bearing. Vậy công nghệ này khác công nghệ trên phuộc nhún truyền thống chỗ nào

Nếu bạn từng tháo phuộc nhún xe đạp ra thì bạn sẽ thấy nó cấu tạo gồm 2 ống lồng vào nhau và các ống này có dạng hình tròn, do đó nó có thể xoay qua xoay loại. 

Còn ở trong phuộc nhún Lefty, 2 ống này lại có dạng chữ nhật ( với 4 hàng Needle Bearing ở 4 phía, nó tạo thành hình chữ nhật, chứ k phải hình tròn )

Các ống phía trong của Lefty có hình dạng chữ nhật chứ k phải hình trụ tròn, do đó nó ko thể xoay qua xoay lại được mà chỉ có thể chuyển động theo phương trên / dưới

Cấu tại của Needle Bearing, các bạn có thể thấy nó là dạng hình chữ nhật chứ ko phải là hình tròn

Để dễ hình dung thì bạn xem hình so sánh các lực tác động lên phuộc giữa phuộc nhún truyền thống và phuộc Lefty. Phuộc Lefty với thiết kế Dual Crown của phuộc DownHill ( gồm vai phuộc trên và vai phuộc dưới ) và ống phuộc với các dãy Needle Bearing tạo thành hình chữ nhật giúp lực tác động của phuộc nó đồng nhất từ trên xuống dưới chứ không bị ảnh hưởng bởi lực xoay như phuộc truyền thống . Ở các dòng phuộc đời mới như Ocho, Lefty đã bỏ vai trên và chỉ còn vai phuộc dưới, giúp gắn dc cho tất cả các loại xe thông dụng nhưng vẫn cam kết Ocho giữ được sự ổn định như các dòng phuộc dùng Dual Crown

Đây là bộ Needle Bearing sử dụng trên phuộc Lefty, nó sẽ bị mòn theo thời gian và bạn sẽ phải cần thay thế định kì

Những ưu điểm của Needle Bearing so với công nghệ phuộc ống lồng truyền thống :
- So với vòng bi và bạc đạn thì Needle Bearing nó có diện tích tiếp xúc nhiều hơn, do đó chịu được tải trọng tốt hơn
- 4 mảnh Needle Bearing tạo thành hình chữ nhật tiếp xúc giữa 2 ống phuộc thay vì hình tròn, do đó 2 ống không có hiện tượng xoay như ống hình tròn
- Phuộc ống lồng truyền thống khi di chuyển vẫn chịu lực ma sát giữa 2 ống với nhau, trong khi đó với Needle Bearing thì 2 ống phuộc trượt trên các vòng Needle, mỗi vòng Needle này nó có tác dụng như 1 con bi lăn, giúp giảm ma sát giữa 2 ống phuộc. Do đó phuộc Lefty nó nhún êm và mượt hơn

Note : Dòng phuộc mới của Lefty là Ocho thì các Needle Bearing này được sắp xếp theo hướng 3 cạnh chứ k phải 4 như các dòng trước đó 

1 công nghệ khác được ứng dụng trên phuộc Lefty, đó là USD ( Up Side Down )

USD là công nghệ phuộc nhún đã được áp dụng rộng rãi trên motor. Tuy nhiên ở xe đạp thì nó vẫn chưa phổ biến lắm .
Với thiết kế USD thì ống nhún nằm ở phía dưới thay vì phía trên, do đó nó sẽ hấp thu lực ngay khi bị tác động chứ ko phải chờ truyền lên trên như ống nhún nằm trên ở các phuộc truyền thống và lực nhún là từ dưới nhún lên, k phải từ trên nhún xuống như phuộc truyền thống. Hiện Cannondale Lefty là dòng phuộc USD thành công nhất trên xe đạp

Các loại đùm sử dụng trên Cannondale Lefty cũng sử dụng chuẩn riêng với thiết kế bắt 1 bên 

Cấu tạo và cách gắn đùm Lefty vào phuộc, phức tạp hơn lcác oại đùm thường nhiều, xưa mỗi lần mình cần tháo bánh trước là loay hoay cả buổi. Được cái là nếu chạy Lefty thì thay ruột hay vỏ không cần tháo bánh cũng làm dc

Ngoài ra khi muốn tháo bánh của phuộc Lefty thì bạn phải tháo cả thắng dĩa ra nữa mới tháo bánh dc, vì bánh tháo ra theo phương ngang, chứ k phải phương dọc như phuộc truyền thống, khá là rắc rối. Hồi xưa có lần mình hì hục tháo bánh ra xong gắn lại thì cạ thắng cmnl. Lúc đó gà + xài cái thắng Avid cùi bắp nên cũng ko biết chỉnh, thế là để vậy chạy luôn suốt quãng đường :(

Những ưu điểm và nhược điểm của Lefty ? Thật sự thì mình ko sử dụng con Cannondale Lefty nhiều lắm ( chắc chạy được tầm nửa năm là đổi xe khác rồi ), Cây Lefty trên xe mình cũng là đời cũ với công nghệ lạc hậu nên ko thể nào so được với các dòng mới hiện nay nên ko dám đánh giá nhiều. Chỉ có thể có 1 số kết luận :

- Nhún ngon ko ? Không nhớ rõ, nhưng chắc là ngon. Nhớ là đi rất êm
- Chạy 1 phuộc vậy có cân bằng ko ? Rất cân bằng. Mình có thể bỏ 2 tay ra đạp bình thường mà xe vẫn đi thẳng chứ ko hề bị lệch hoặc quẹo đầu xe. Mình không hiểu các kỹ sư của Cannondale đã tính toán cách nào mà tạo ra 1 cây phuộc chỉ có 1 bên nhưng chạy rất cân bằng
- Chạy ngoài đường thì khá là nổi, ai cũng ngó và hỏi
- Khó sửa, bảo trì : Mình đã đem con Lefty đi nhiều chỗ để bảo trì nhưng đa số đều lắc đầu vì cấu tạo cây phuộc Lefty nó không giống phuộc bình thường, ai cũng ngại mở ra. Nên từ lúc mua tới giờ vẫn chưa bảo trì phuộc được :(